Senin, 08 Desember 2014

Paramasastra



Paramasastra
            Ukara didhapuk saka tembung. Tembung dumadi saka wanda, lan wanda dumadi saka aksara.
Gatekna!

UKARA                     <          TEMBUNG    <          WANDA        <          AKSARA

A. Pamilahe Tembung
            Tembung bisa diudhal manut wandane lan kudu adhedhasar tembung linggane (menawa tembung andhahan).
Tuladha:
1.      Gambar           = gam-bar
2.      Gambaran        =gam-bar-an
3.      Keturon           =ke-tu-ru-an

Miturut jenise tembung jawa ana 2 :
1.      Tembung Lingga
Tembung lingga yaiku tenbung sing durung owah saka asale (kata asal). Tembung lingga sing unine mung sakecap diarani tembung wod.

Tuladha tembung lingga :
Adus, babar, kursi, tuku, turu, tandur, lsp (2 wanda)
Garudha, gamelan, segara, lsp (3 wanda)
Tuladha tembung wod :
Gas, bak, rak, sak, lur, tul, tik, lsp.

2.      Tembung Andhahan
Yaiku tembung sing owah saka asale.
Tuladha :
-          Latare                    - tetuku                        - tulisane
-          Piwulang               - omahe                       - balekna

2.1  Ater-ater (awalan)
a.       Ater-ater anuswara (awalan asal) sing awujud :
m-, n-, ng-, lan ny-
m-        +          pupus   =mupus
n-         +          tulis     = nulis
ng-       +          gawa    = nggawa
ny-       +          sikut    = nyikut
b.      Ater-ater tripurusa sing awujud : dak-, ko-, lan di-
Dak-    +          pangan = dakpangan
Ko-      +          jupuk   = kojupuk
di-       +          batin   = dibatin
c.       Ater-ater liyane sing awujud
a-         +          lungguh          = alungguh
ma-      +          lumpat            = malumpat
ka-       +          limpe              = kalimpe
ke-       +          sandhung        = kesandhung
sa-       +          gegem            = sagegem
pa-       +          lilah                = palilah
pi-        +          tutur               = pitutur
pra-      +          wira                = prawira
kami-   +          tuwa                = kamituwa
kapi-    +          lare                 = kapilare
tar-       +         waca               = tarwaca

2.2  Seselan (sisipan)
Seselan sing awujud : -am, -in, -l, lan –r.
Teka                +          -um      = tumeka
Tindak             +          -um      = tumindak
Gawa               +          -in        = ginawa
Serat                +          -in       = sinerat
Siwer               +          -l          = sliwer
Tudhung           +          -l          = tludhung
Cuwil               +          -r          = cruwil
Kelip                +          -r          = krelip

2.3  Panambang (akhiran)
Panambang sing awujud –i, -ake, -e, -ane, -ke, -a, -ana, -na, -ku, -mu, lan –en.
Teka    +          -I         = tekani
Turut   +          -ake     = turutake
Jupuk   +          -ne       = jupukne
Bapak  +          -e         = bapake
Jaluk    +          -ane     = jalukane
Kethok +          -ke       = kethoke
Sepatu +          -mu      = sepatumu
Pangan +          -an       = panganan
Sugih   +          -a         = sugiha
Jupuk   +          -en       = jupuken

3.      Tembung Rangkep (kata ulang)
Tembung rangkep yaiku skabehing tembung sing diwaca kaping pindho. Bisa sakabehing tembung utawa mung sawanda. Teembung rangkep ana telung rangkep, yaiku

3.1  Tembung dwilingga
Yaiku tembung-tembung sing diwaca kaping pindho kabeh linggane.
a. Dwilingga padha swara
- abang-abang                                      - kewan-kewan
- guru-guru                                          - bapak-bapak
b. Dwilingga salin swara
- mloka-mlaku                                     - wira-wiri
- bola-bali                                            - molak-malik
c. Dwilingga semu
- athi-athi                                             - ondhe-ondhe
- undur-undur                                      - andheng-andheng

3.2  Tembung dwipurwa
Yaiku tembung sing diwaca kaping pindho mung wanda sing ngarep.
- lelaku                        - lelumpuk                   -geguyu                       - tetuku

3.3  Tembung dwiwasana
Yaiku tembung-tembung sing diwaca kaping pindho mung wanda sing mburi.
-besisik                                                            -cekikik
-cengingis                                                        -nyuwewek

4.      Tegese Tembung camboran
Tembung camboran (kata majemuk), yaiku tembung loro utawa luwih sing dirangkep dadi siji, miturut tegese tembung camboran bisa kaperang dadi loro, yaiku
a. Camboran Tunggal
- nagasari                                                   - ulerkembang
- semarmendhem                                        - daramuluk
b. Camboran Wudhar
- gedhecilik                                                 - daramuluk
- mejatulis                                                   - larabrantha
- gadheng goring

5.      Tembung Tanduk
Tembung Tanduk yaiku tembung lingga sing ole hater-ater hanuswara (m-, n-, lan ny-). Tembung tanduk bisa kaperang dadi telung warna, yaiku :
a. Tembung Tanduk Kriya Wantah, yaiku tembung sing ora oleh panambang
- maju                                                          - ngadeg
- ndeleh                                                       - nyapu
b. Tembung Tanduk i-kriya, yaiku tembung tanduk sing oleh panambang i :
- menthungi                                                 - nulungi
- nglabuhi                                                    - nyaponi
c. Tembung Tanduk ke-kriya, yaiku tembung tanduk sing oleh panambang ke utawa ake :
- ndhudhuhake                                           - mbalangake
- nyelehake                                                 - ngalungake

6.      Tembung tanggap
Tembung tanggap yaiku tembung lingga sing ole hater-ater tripurusa (kd-, dak-, lan di-) lan seselan –in. tembung tanggap bisa kaperang dadi petang warna :
a. Tanggap tripurusa, yaiku tembung lingga sing ole ater-ater tripurusa:
- kojupuk                                                    - dibalangi
- dakpangan
b. Tanggap na, yaiku tembung lingga sing oleh seselan –in:
- sinengkakake                                            - tinubruk
- tinulis                                                        - tinemu
c. Tanggap tarung, yaiku tembung dwilingga sing oleh seselan –in tripurusa:
- serat-sinerat                                              - sawang-sinawang
- cokot-cinokot                                           - tulung-tinulung
d. TAnggap ka, yaiku tembung lingga sing ole hater-ater ka- kanthi teges dijarak:
- kaobong                                                    - kagendhong
- kapangan                                                  - katulis

7.      Tembung Ayahan
Ayahane tembung utawa lungguhing tembung ing basa Indonesia diarani “jabatan kalimat”. Ngudhal ukara, manut ayahane tembung ateges nggoleki perangane ukara sing diarani jejer, wasesa, lesan, lan katrangan.
Tuladha:
Didi tuku sepatu esuk mau.
Didi                        :           jejer
Tuku                      :           wasesa
Sepatu                   :           lesan
Esuk mau               :           katrangan

Warna-warnane katrangan yaiku :
1. katrangan wayah : esuk, sore, saiki, bengi, lsp
2. katrangan cacah : lima, sethithik, akeh, arang, lsp
3. katrangan papan/panggonan : ing dhuwur kursi, ing lapa angan, pinggir, jero buku, lsp.
4. katrangan ukur : abot, gedhe, cedhak, dawa, lsp.
5. katrangan sebab : jalaran lunga, amarga lara, amarga isih cilik, lsp.
6. katrangan maksud/ancas :  supaya resik, supaya padhang, kareben waras, dimenrampung, lsp.
7. katrangan kahanan : reged, kasar, lurus, resik, lsp.

B. Silah-silahing Tembung (jenis kata)
Miturut golonganing tembung ana 10 warna :
1. Tembung Aran (Kata Benda)
Contone :    -meja                                       - lemari
                   -kursi                                       - radio, lsp.
2. Tembung Kriya (Kata Kerja)
Contone :    -nulis                                       -mangan
                   -maca                                       -ngombe
                   -nyapu                                     -mlayu, lsp.
3. Tembung Ganti (Kata Ganti)
Contone :    -aku                                         -ku
                   -kowe                                      -dheweke, lsp.
4. Tembung Wilangan (Kata Bilangan)
Contone :    -telu                                         -siji
                   -setengah                                 -akeh, lsp.
5. Tembung Sipat/Kahanan (Kata Sifat)
Contone :    -bagus                                      -apik
                   -susah                                      -seneng, lsp.
6. Tembung Katrangan (Kata Keterangan)
Contone :    -tengah                                                -ndhuwur
                   -kene                                       -wetan, lsp.
7. Tembung seru/Panggwuh (Kata Seru)
Contone :    -wah                                        -tulung
                   -aduh                                       -eh, lsp.
8. Tembung Sandhangan (Kata Sandang)
Contone :    -sang                                        -Raden
                   -hyang                                     -kyai, lsp.
9. Tembung Panyambung (Kata Sambung)
Contone :    -sarta                                       -wusana
                   -lan                                          -mulane, lsp.
10. Tembung Pangarep (Kata depan)
Contone :    -ing                                          -sing
                   -saka                                        -menyang, lsp.

C. Silah-Silahing Ukara
            Silah-silahing ukara sing perlu diweruhi ana 6 warna, yaiku :
1. Ukara Kandha (Kalimat Langsung)
Yaiku ukara sing ngandhakake omongan liyang kanthi persis.
Contone :
-          Bapak ngendika, “Sesuk aku menyang Solo”.
-          “kowe kudu sing sregep sinau” dhawuhe ibu.
2. Ukara Crita (Kalimat Tak Langsung)
Yaiku ukara sing nyritakake omongan liyan mung sarine/ringkese bae.
Contone :
- Tini takon, kena apa aku wingi ora mlebu sekolah.
- Ngendikane guru, yen sregep sinau mesthi pinter.
3. Ukara Tindak/Tanduk (Kalimat Aktif)
Yaiku ukara sing jejere nindakake pegawean.
Contone :
- Ibu mundhut jajan kanggo tukang.
- Rudi ngundhuh jambu.
4. Ukara Tanggap (Kalimat Pasif)
Yaiku ukara sing jejere dikenani pagawean.
Contone :
- Sarunge dikrikiti tikus.
- Jajane dirubung semut.
5. Ukara Pakon (Kalimat Perintah)
Contone :
- Jupukna tasku ing dhuwur kursi kuwi.
- Balekna buku iki menyang omahe Budi.
6. Ukara Panjaluk (Kalimat Permohonan)
Contone :
- Coba kowe mreneya dak kandhani.
- Tulung aku penekna blimbing kuwi.

Katrangan :
Ukara kandha bisa didadekake ukara crita, lan ukara crita uga bisa didadekake ukara kandha.
Miturut medharake gagasan, ukara bisa daperang dadi 2 warna :
1. Ukara Lamba (Kalimat Tunggal)
Yaiku ukara sing nedharake gagasan mung siji.
Tuladha :
- Adhik tuku buku
- Tono nunggang kebo
2. Ukara Camboran (Kalimat Majemuk)
Yaiku ukara sing medharakeasan luwih saka siji. Ukara camboran iku rangkepane ukara lamba.
Tuladha :
- Didi cethil nanging mbak Yone loma.
- Danu munggah kelas amarga sregep anggone sinau.




                       







1 komentar:

  1. [Updated] PS Plus free PS4 games December 2021 fun88 fun88 메리트 카지노 주소 메리트 카지노 주소 854둸포커 홀덤 홀덤 홀덤 홀덤 홀덤 홀덤 홀덤 홀덤 홀덤 홀덤 홀덤 홀덤 홀덤 홀덤 홀덤 홀덤 홀덤 홀덤 홀덤 홀덤 홀덤 홀덤 홀덤 홀�

    BalasHapus